روش های ارتودنسی دندان

اُرتودُنسی (به انگلیسی: Orthodontics) یکی از رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. این کلمه مرکب است از دو واژه لاتین “ارتو” به معنای “راست” و “درست” و “ادوس” یا مشتق آن “دنس” به معنای “دندان”. ارتودنسی یکی از مهمترین رشته‌های تخصصی دندانپزشکی است. همچنین اولین تخصص معرفی شده در دندانپزشکی می‌باشد کار ارتودنسی بیشتر تصحیح مال اکلوژن یا جفت شدن نامناسب دندانهاست. این امر می‌تواند ناشی از موقعیت نادرست دندانها یا دو فک نسبت به هم باشد یا ممکن است درجاتی از هر دو مشکل در یک فرد موجود باشد. انواع ارتودنسی دندان ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندانها و یا تغییر الگو و جهت رشد دو فک (درمان‌های ارتوپدیک) متمرکز باشد. از جنبهٔ دیگر می‌توان درمانها را به درمان با دستگاه‌های ثابت و متحرک تقسیم نمود. دستگاه‌های ثابت دستگاه‌هایی هستند که در طول درمان نیازی به خارج نمودن آنها از دهان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل دهندهٔ آنها براکت و سیم می‌باشد. براکت‌ها همان اجزای کوچکی هستند که توسط چسب خاصی به دندان چسبانده می‌شوند. در بین مردم از اصطلاح سیم کشی یا سیم بستن دندان هم برای اشاره به این عمل استفاده می‌شود. دستگاه‌های متحرک انواعی هستند که بیمار می‌تواند در طول درمان ارتودنسی آنها را از دهانش خارج کند، البته گاهی این خارج نمودن ممکن است بنا بر تجویز ارتودنتیست محدود به زمان‌های کوتاهی مانند زمان غذا خوردن یا مسواک زدن باشد. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم به “پلاک” مشهورند.

انواع دستگاه های ارتودنسی

دو نوع اصلی که برای صاف کردن دندان ها توسط ارتودنتیست استفاده می گردد، عبارتست از ارتودنسی ثابت و متحرک. نوع دیگر، روش نامرئی است. در ادامه هر سه نوع شرح داده می شود.

ارتودنسی ثابت

رایجترین نوع درمان مورد استفاده، دستگاه ثابت است. از این روش زمانی استفاده می گردد که دقت عملکرد برای پزشک اهمیت داشته باشد. هر چند در این حالت بیمار می‌تواند بطور عادی غذا بخورد، اما باید از مصرف بعضی غذاها و نوشیدنی‌ها در زمان استفاده از ارتودنسی ثابت اجتناب کرد. برای مثال نوشیدنی‌های حاوی کربونات، شیرینی سفت یا تافی از مواردی است که فرد باید از مصرف آن‌ها خودداری کند. افرادی که در فعالیت‌های ورزشی شرکت می‌کنند باید دندانپزشک را در جریان قرار دهند تا در صورت لزوم محافظ‌های لثه خاص برایشان تجویز شود.

رایجترین نوع دستگاه ثابت، از براکت استفاده می کند. براکت ها از پلاک‌ها و یا سیم‌ها و قیدها تشکیل شده است. دندانپزشک قیدها را اطراف دندان می بندد، و از آن برای محکم نگهداشته ابزارهای ارتودنسی دیگر در محل خود استفاده می گردد.

در مرحله بعد از پلاک‌ها برای ایجاد اتصال در جلوی دندان‌های بیمار استفاده می‌شود. سیم‌ها به شکل یک کمان از داخل پلاک‌ها رد شده و به قیدها محکم بسته می شود. با سفت شدن سیم‌های کمانی، دندان‌های فرد کشیده می‌شوند و بدین صورت به سمت محل صحیح قرارگیری حرکت می‌کنند. بیمار باید ماهی یک بار برای اصلاح وضعیت پلاک‌ها به دندانپزشک مراجعه کند. دوره درمان در این حالت می‌تواند برای چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد، اما در مورد این مسئله که درمان ارتودنسی دندان دقیقا چقدر طول می کشد، تنها یک دندانپزشک خوب پس از بررسی وضعیت بیمار می تواند طول درمان را مشخص کند. کودکان معمولاً ترجیح می‌دهند از پلاک‌های رنگی استفاده کنند، در حالی که بزرگسالان انواع شیشه ای مانند و شفاف پلاک را ترجیح می‌دهند. مراقبت از پلاک های ثابت و استفاده از مسواک مخصوص ارتودنسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

ارتودنسی متحرک

از دستگاه متحرک برای درمان مشکلات جزئی همچون جلوگیری از مکیدن شست یا اصلاح انحراف کم دندان‌ها استفاده می‌شود. هنگام استفاده از این روش می‌توان لوازم ارتودنسی را برای تمیز کردن پس از غذا خوردن یا برای نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. در مواردی، ممکن است دندانپزشک به بیمار توصیه کند در هنگام انجام فعالیت‌های مانند نواختن یک ساز بادی یا دوچرخه سواری ارتودنسی متحرک را از دهان خود خارج کند. هزینه ارتودنسی متحرک دندان شامل ابزارهای مورد استفاده، تمام جلسات ملاقات با پزشک معالج (شامل جلسات ملاقات اورژانسی)، جلسات ملاقات پس از درمان و نیز هزینه تهیه بسته‌های مراقبت از بهداشت دهان است.

ارتودنسی نامرئی

در درمان به روش ارتودنسی نامرئی از مواد پلاستیک شفاف و سخت برای ردیف کردن دندان‌ ها استفاده می‌کند. در این رابطه برای بیماران از انواع نسبتاً متفاوتی استفاده می‌شود. هر مجموعه از این ارتودنسی برای دو هفته قبل از جایگزینی آن با مجموعه جدید استفاده می گردد. روش نامرئی از پلاستیک شفاف ساخته شده و به همین خاطر تقریباً غیر قابل رویت است. به این ترتیب اطرافیان بیمار اصلا متوجه نمی‌شود که وی از این درمان برای ردیف کردن دندان‌های خود استفاده کرده است. این پلاستیک های شفاف در هر روز باید برای 22 تا 23 ساعت مورد استفاده قرار گیرد تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود. این ارتودنسی دندان را می‌توان به راحتی برای غذا خوردن، نوشیدن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. برای استفاده از این روش باید همه دندان‌های دائمی رشد کرده باشد.

ارتودنسی پیشگیری

انجمن متخصصین سن هفت سالگی را سن مناسب برای اولین معاینه جهت بررسی لزوم ارتودنسی دندان کودکان ذکر کرده است. در این سن غالب دندانهای شیری و تعدادی از دندانهای دائمی رویش پیدا کرده‌اند و برای دندانپزشک امکان ارزیابی دقیقی از وضعیت کلی دندان ها، فک بالا و فک پایین بیمار را فراهم می‌کند.

– كدام نوع درمان متحرك یا ثابت ارجحیت دارد؟یا چه دستگاهی برای درمان مناسب تر است؟

هر كدام از این روش‌های درمانی موارد تجویز خاص خود را دارد. روش متحرك بیشتر برای بیماران زیر 12-14 سال كاربرد دارد و بعد از آن به‌دلیل تثبیت نسبی ساختمان‌های استخوانهای فکی عملا روش ارتودنسی متحرك تاثیر زیادی دربر نخواهد داشت. برای بیمارانی كه بالاتر از این سن هستند معمولا درمان ثابت تجویز می‌شود تا دندان‌ها در وضعیتی منظم‌تر در فك قرار گیرند.  اگر در سنین بالا نیاز به تصحیح فکین وجود داشته باشد (كه در بسیاری از موارد در سنین پایین‌تر با درمان‌های معمولی و ارزان‌تر، ارتودنسی متحرك درمان پذیر هستند). علاوه بر درمان ثابت، جراحی فک نیز مد نظر قرار می گیرد که توسط متخصص جراحی دهان و فک و صورت انجام می شود. بسته به نوع ناهنجاری، شدت مشکل ، سن بیمار، ارزیابی نیمرخ بیمار، دستگاهها می تواند متحرک یا ثابت باشد. پزشک متخصص براساس نوع ناهنجاری دستگاه مناسب را انتخاب می کند. در بعضی از موارد بیمار نیاز به دستگاه متحرک و در بعضی از موارد نیاز به دستگاه ثابت دارد. به همین دلیل است که نوع ناهنجاری در انتخاب نوع درمان تعیین کننده است. بنابراین در درمان ارتودنسی نمی توان بر اساس اصرار بیمار به نوع خاصی از دستگاه، همان دستگاه را برای درمان ناهنجاری استفاده کرد. این وسایل با ایجاد فشار ملایم بر دندان ها سبب تغییر وضعیت فک و دندان ها در جهت اصلاح موقعیت آنها می شوند. گاهی اوقات به علت شلوغی و نامرتبی دندان ها و نبود فضای کافی در فک برای همه دندان ها، ارتودنتیست تشخیص می دهد که باید یک یا چند دندان کشیده شود تا با استفاده از فضای خالی به دست آمده، سایر دندان ها در فضای مناسب و به طور مرتب چیده شوند. مراجعه منظم به متخصص و مراقبت های ارتودنسی  و وسایل در دوره درمان و عمل کردن به توصیه های ارتودنتیست، سبب می شود بیمار در کوتاه ترین زمان به مطلوب ترین نتیجه ممکن دست یابد.برای اطلاع دقیق از هزینه و قیمت ارتودنسی دندان هم میتوانید با پزشک مشورت نمایید.

فواید ارتودنسی

علاوه بر مرتب کردن دندانها ، تصحیح موقعیت لب ها می توان فواید درمان را به طور ذیل خلاصه کرد:

1- طول عمر دندان ها را افزایش می دهد

مرتب کردن دندان ها موجب قرار گرفتن آنها در موقعیت مطلوب داخل فک می شود که نتیجه آن پخش متوازن نیرو در تمام جهات و کاهش فشار روی ریشه دندان ها است. از طرف دیگر منظم شدن دندان ها به تمیز کردن آنها نیز کمک خواهد کرد.

2-ارتودنسی دندان موجب برطرف کردن مشکلات گوارشی می شود

در حالت عادی هر دندان در هر فک با دو دندان دیگر در فک مقابل در تماس است. چنانچه در بیماری این وضعیت وجود نداشته باشد غذا به خوبی آسیاب نشده و هضم غذا و در نتیجه گوارش آن با مشکل روبه رو می شود. درمان ، باعث ایجاد تماس های مناسب و در نتیجه افزایش تاثیر جویدن خواهد شد. با داشتن دندانهای منظم کارآیی قسمت ابتدایی دستگاه گوارش به نحو کامل برقرار می گردد.

3- درمان مشکلات عضلانی

افرادی که بیشتر فعالیت خود را با دست راست انجام می دهند عضلات قوی تر با حجم بزرگ تر نسبت به دست چپ دارند اما چون دست ها زیر لباس قرار می گیرند تاثیر زیاد و قابل توجهی در بیننده به وجود نمی آورند. حال اگر شخصی به دلایل مختلف مانند عادت کردن یا کوچک بودن فک و… با دندان های یک طرف غذا بخورد، به مرور زمان عضلات یک طرف از طرف دیگر بزرگ تر و صورت وی نامتقارن می شود و چون در برخوردهای اجتماعی صورت اولین قسمتی است که مورد توجه قرار می گیرد، این مشکل خود را به وضوع نشان می دهد

4- ارتودنسی دندان باعث ایجاد ظاهری زیبا در صورت می شود.

هر لبخندی با دندان های منظم و ردیف، زیباتر است. پشت هر لبخند زیبا، دندان هایی زیباست.

یکی از عمده مسائلی که ممکن است زیبایی شما را تحت تاثیر قرار دهد، دندان های بدفرم و نامرتب است.

مسلما یکی از مهم ترین اجزای صورت که در زیبایی افراد تاثیر دارد یا ممکن است مانع به چشم آمدن زیبایی یک فرد شود، دندان های اوست؛ اجزایی که چه هنگام خندیدن و چه هنگام حرف زدن. نخستین بخش از اجزای صورت هستند که به چشم طرف مقابل شما می آیند و می توانند تاثیر شگرفی روی روابط شما داشته باشند؛ همواره یکی از بزرگ ترین معضلات بیماران دهان و دندان، نامرتبی یا بدفرمی دندان هاست که شاید در نگاه اول، تمام زیبایی های شما را تحت تاثیر خود قرار دهد. لبخند زیبا با دندان های مرتب گاهی اوقات برای خیلی ها آرزوست. افرادی که دندان های نامرتبی دارند با هر بار جلوی آینه رفتن یا لبخند زدن به این فکر می کنند که کاش دندان های صاف و مرتبی داشتند. این آرزو این روزها دیگر دست نیافتنی نیست. علم دندانپزشکی نه تنها در زیباسازی دندان ها به خوبی پیشرفت کرده است بلکه روش های راحت تر و ساده تری را برای رسیدن به نتیجه مطلوب به کار می گیرد.فراموش نکنید که لبخند زیبا، نخستین مرحله پذیرش شما به آغوش یک اجتماع فعال است و چهره شما با چنین لبخندی، بسیار زیباتر می شود. همیشه شنیده ایم که هر چهره ای با لبخند زیباتر است، اما شرط داشتن لبخندی زیبا، وجود دندان هایی مرتب و ردیف است. به طور حتم لبخندی که پشت آن، دندان های به هم فشرده و نامرتب پنهان شده باشد. نه تنها در زیبا کردن چهره افراد نقشی نخواهد داشت بلکه گاهی هم تاثیر عکس بر نظر افراد در مورد ما می گذارد.

5- ارتودنسی دندان باعث افزایش اعتماد به نفس و غلبه بر مشکلات روحی روانی می شود.

6- باعث افزایش کیفیت زندگی Quality of life می شود.

7- بر روی سلامت روح و روان فرد تاثیر به سزایی دارد

واکنش های آلرژیک در خلال درمان ارتودنسی بسیار نادر هستند ولی ممکن است حساسیت به ارتودنسی رخ دهند. برخی بیماران نسبت به فلز نیکل موجود در بعضی دستگاهها یا لاتکس الاستیک های ارتودنسی و دستکش ها حساسیت دارند. اگر علائمی غیرمعمول نظیر التهاب و قرمزی دهان یا پوست پدیدار شد حتما” با مطب ما تماس بگیرید.

از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات  عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت  و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)